Otomatik gazlı yangın söndürme sistemleri; koruma altına alınan ortamdaki mevcut malzemelerin kıymetli olduğu, su veya köpükle ile söndürülmesinin malzemeye zarar verebileceği veya su ile söndürülmesinin mümkün olmayıp yangını daha da yayabileceği durumlarda etkin, hızlı ve çevreye zarar vermeden uygulanabilen otomatik yangın söndürme çözümlerinin başında gelmektedir.
Yangının var olabilmesi için oksijen, ısı ve yanıcı madde bileşenlerinin bir araya gelmesi gerekmektedir. Söndürme sistemleri ise ortamdaki oksijeni veya ısıyı engelleyerek yangını söndürmektedirler.
Otomatik gazlı yangın söndürme sistemlerinde genel olarak iki farklı tür gaz grubu kullanılmaktadır. Bunlar kimyasal gazlar ve asal gazlar olarak adlandırılırlar.
Başlıcaları FM 200 gazı (HFC 227ea) ve NOVEC 1230 olup ortamdaki ısıyı emerek söndürmeyi gerçekleştirmektedir. Bu gazlar 10 sn gibi hızlı deşarj ve 10-15 sn gibi hızlı yangın söndürme sürelerine sahiptirler. Özellikle A sınıfı katı yangınlarının ve elektronik malzeme yangınlarının söndürülmesinde kullanılmaktadırlar.
Asal söndürme gazları ortamdaki oksijeni belli bir düzeyin altında tutarak yangının sönmesini sağlarlar. İçin için yanan yangınlar da dahil olmak üzere tüm yangın sınıflarında etkili olan asal söndürme gazları kimyasal söndürme gazlarına göre daha büyük depolama hacimlerine ihtiyaç duyarlar. Başlıca asal söndürme gazları nitrojen(azot), karbondioksit, argonite ve inergen’dir. Bu gazlar arasında karbondioksit dışında çevreye olumsuz etkide bulunan bir gaz bulunmamaktadır.
Otomatik gazlı yangın söndürme sistemi, elektronik yangın algılama ve mekanik gazlı söndürme düzeneğinin birleşiminden oluşmuş bir sistemdir. Elektronik algılama kısmında, korunacak alandaki yangın riskini oluşturan malzemelerin niteliğine bağlı olarak seçilen yangın algılama dedektörleri (en az iki adet) bir yangın söndürme kontrol paneline çapraz zone prensibiyle bağlanmaktadır. Sistemde flaşörlü sirenler ile manuel başlatma ve durdurma butonları mevcuttur. Mekanik kısımda ise söndürmenin yapılacağı ortama göre belirlenen gaza uygun, mekanik hesapları önceden yapılmış silindirler, vanalar, mekanik boru tesisatları, selenoid valf ya da pnömatik aktivatör ve gazı püskürten nozullar bulunur.
Yangın esnasında, elektronik algılama kısmındaki ilk bölge yangın algılaması yaptığında sesli ve ışıklı uyarılar devreye girer ve gazı boşaltmadan önce ikinci bölgenin alarmı algılayıp doğrulaması gerekmektedir. Bu esnada, eğer söndürmenin yapılacağı ortamda insanlar varsa, o bölgeyi terk etmesi için süre başlatılmış olur. Söndürme bölgesi içerisinde sesli ve görsel yangın anonsu/uyarıları yapılmalıdır. Kullanılan gazın cinsine göre 10sn ile 120sn arasında değişen bu süre sonunda gaz otomatik olarak deşarj olup yangın söndürülür. Eğer yangın alarmı gerçek değilse veya insanlar tarafından müdahale edilip söndürülmüş ise gaz deşarjından önce sistem manuel durdurma butonu ile gazın boşaltılması durdurulabilmektedir. Tersi bir durumda ise yangından emin olunduğu ve söndürmenin süre sonunu beklemeden yapılması gerektiğine karar verildiği hallerde sistem otomatik söndürme başlamadan elle aktive edilen başlatma butonları ile çalıştırılabilmektedir. Söndürme bölgesine gazın boşaltılmasından sonra tekrar tutuşmanın olmaması için bir süre girilmemeli ve havalandırmalar çalıştırılmamalıdır.
Etkili bir söndürme sistemi için söndürme bölgesindeki havalandırma sisteminin, yangın damperleri ve benzeri ünitelerin söndürme kontrol paneli tarafından yönetilebilmesi gerekmektedir. Söndürme bölgesine taze hava girişi muhakkak engellenmeli ortam sızdırmaz olmalıdır. Söndürme işlemini yöneten yangın söndürme panelleri binalardaki merkezi yangın algılama sistemi ile entegre çalışabilmesi sağlanmalıdır. Söndürme sistemi kontrol panelindeki ön alarm, söndürme başladı, söndürme durduruldu veya hata bilgileri merkezi yangın alarm kontrol paneli üzerinden izlenebilmelidir. Bu sayede herhangi bir söndürme işlemi başlamadan önce merkezi yangın algılama sisteminden durum izlenebilmekte gerektiğinde sisteme erken müdahale yapılıp gereksiz yere gazın boşaltılması engellenebilmektedir.